Nằm cách thành phố Phan Rang khoảng 10km về phía Nam, ngay trên đường quốc lộ 1A, làng gốm Bàu Trúc là địa giới thuộc thị trấn Phước Dân, huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận.
Làng gốm truyền thống Bầu Trúc một làng nghề cổ xưa đã tồn tại và phát triển qua 7 thế kỷ từ khi ông bà PôKlông Chang đưa người Chăm từ vùng núi về đồng bằng sinh sống. Tại đây lưu giữ nhiều nét đặc sắc hiếm có trong nghệ thuật làng gốm của người Chămpa xưa. Từ đó, làng hốm trở thành làng nghề cổ nhất Đông Nam Á và nổi tiếng bới nhiều sản phẩm gốm thủ công tuyệt hảo
Làng gốm Bàu Trúc (tiếng Chăm: Paley Hamu Trok) thuộc thị trấn Phước Dân, huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận, cách thành phố Phan Rang – Tháp Chàm 10 km về hướng Nam, nằm ngay trên Quốc lộ 1A, Làng gốm Bàu Trúc được xem là làng nghề cổ nhất Đông Nam Á còn bảo lưu khá tốt truyền thống làm hoàn toàn bằng thủ công.
Bà con trong làng gốm Bàu Trúc đã lập cả đền thờ, tổ chức cúng tế long trọng để nhớ ơn của tổ nghề Poklong Chanh vào dịp lễ hội Kate hàng năm.
Nhà trưng bày gốm Bàu Trúc nằm ngay giữa trung tâm làng, là điểm đến lý tưởng đối với du khách thập phương để ngắm nhìn người phụ nữ Chăm tỉ mỉ, nhịp nhàng thổi hồn vào từng thớ đất thành những sản phẩm gốm độc đáo. Nhà trưng bày rộng rãi, tọa lạc trên một khuôn viên chừng 0,3 ha. Du khách sẽ thấy thích thú trước một rừng gốm với nhiều chủng loại khác nhau. Nhiều nhất là các bình hoa đủ hình dáng sắc màu. Kế đến là những tháp hương được mô phỏng, các vũ nữ Apsara, bình, ấm nước, nồi niêu, chum vại…
Ninh Thuận có khá nhiều làng Chăm, nhưng chỉ riêng đất sét làng Bàu Trúc mới tạo nên được những đồ gốm nỏi tiếng. Các nghệ nhân chế tác, qua những hoa văn, họa tiết, hình thể, bố cục trên những tác phẩm như đã thổi hồn và nỗi lòng riêng của mình vào gốm. Khác với nghệ thuật làm gốm của người Việt từ Bắc vào Nam về cách làm gốm cũng như trang trí. Gốm Bàu Trúc của người Chăm tại Phan Rang – Ninh Thuận không dùng bàn xoay để tạo hình mà hoàn toàn dùng đến bàn tay khéo léo của mình để nuông nắng lên những hình hài mượt mà nhất.
Nét độc đáo này thể hiện cho một điều tinh tế, kỹ lưỡng và chịu khó người người phụ nữ Chăm truyền thống. Bên cạnh đó, là thể hiện cho một nghệ thuật tuyệt hảo trên từng đường xoay, chải vuốt. Bên cạnh cách làm thủ công, truyền thống của người làm gốm. Vật liệu là thứ đóng một vai trò quan trọng trong quá trình tạo tác nên sản phẩm. Để chọn nguyên liệu làm gốm tốt, đất sét phải được lấy từ bờ sông Quao sau đó đem về đó đập nhỏ và trộn với cát mịn nhào nhuyễn. Lượng cát được sử dụng để trộn với đất sét phải tùy thuộc theo kích thước và công dụng của mỗi loại sản phẩm. Vì vậy, gốm Bàu Trúc hoàn toàn khác biệt so với những loại gốm khác mà ta vẫn thường thấy.
Khác với cách làm tạo hình trên một cục đất lớn sau khi được nhào nhuyễn. Gốm Bàu Trúc là quá trình vừa nặn hình vừa chỉnh nán để tạo dáng gốm ban đầu, sau đó dùng “vòng quơ” chải quanh thân gốm. Tiếp theo, là dùng “vải cuộn” thấm nước quấn vào tay rồi chà láng mặt ngoài của gốm để tạo nên một sản phẩm đặc sắc nhất. Gốm sau khi làm xong là bắt đầu trang trí hoa văn. Đa phần, gốm Bàu Trúc đều có hoa văn đều thể hiện về sông nước, chấm vỏ sò, thực vật hay những hình ảnh thể hiện về tự nhiên, đất trời. Đặc biệt, nét đặc sắc trong tạo hoa văn trên gốm hay còn có cả móng tay và hình ảnh của những vị thần tạo nên ánh nhìn mộc mạc, gần gũi, nhẹ nhàng.
Khác với những ngành nghề của người Việt tại Ninh Thuận trong tín ngưỡng tạ ơn tổ nghề. Nghề gốm của người Chăm tại làng Bàu Trúc có một sự tôn thờ, nhớ ơn sâu sắc với người đã tạo ra nó. Điều này thể hiện qua lễ nghi, nguyên tắc trong từng phần của việc tổ chức một ngày trọng đại.
Giỗ tổ nghề của đồng bào Chăm tại làng Bàu Trúc được tổ chức vào ngày 21 tháng 10 hàng năm (nhằm ngày mùng 3 tháng 7 Chăm lịch).
Những trải nghiệm hấp dẫn khi đến thăm làng gốm Bàu Trúc
Đến với làng gốm truyền thống Bàu Trúc tại Phan Rang – Ninh Thuận, bạn sẽ không khỏi ngỡ ngàng trước một bảo tàng sống động với hàng trăm loại sản phẩm thuộc nhiều chủng loại khác nhau.
Từ những sản phẩm được chế tác theo kiểu dáng đơn sơ, giản dị mà bạn thường gặp cho đến các sản phẩm kỳ công, điêu luyện trên từng đường nét. Tất cả sẽ cho bạn thấy một bức tranh văn hóa tổng thể đầy mãnh liệt đã tồn tại qua hơn 800 năm.
Trong không gian nhẹ nhàng, giản dị của bảo tàng trưng bày hàng ngàn sản phẩm gốm được chế tác trong các khoảng thời gian khác nhau. Những tác phẩm như: bình hoa đủ dáng kiểu, ấm nước, nồi niêu, chum vại… đặc biệt là những tháp tượng mô phỏng các vũ nữ Apsara, thần thánh đậm chất nghệ thuật sẽ là một nguồn cảm hứng bất tận để bạn chiêm ngưỡng và khám phá say mê.
Bên cạnh việc chiêm ngưỡng những sản phẩm gốm độc đáo từ những đôi bàn tay tài hoa của người nghệ nhân Chăm làng Bà Trúc. Một điều không thể bỏ qua khi đến đây là được tận mắt xem những nghệ nhân chế tác gốm.
Bằng những đôi đôi bàn tay khéo léo, các nghệ nhân sẽ cho bạn thấy tận mắt một nghệ thuật tuyệt hảo trong chế tác nghệ thuật như thế nào. Tuyệt vời hơn, để cảm nhận được sự tinh hoa, bạn có tham gia và tự tay làm cho mình những chiếc gốm đơn giản, tự vẽ hoa văn và thử nung trên lửa… trải nghiệm cảm giác thú vị như một nghệ nhân làm gốm thực thụ.
Hướng dẫn đường đi đến làng gốm bàu trúc
Chỉ cách trung tâm thành phố Phan Rang 10km nên rất tiện cho du khách tham quan. Làng gốm phía nam thành phố nên rất thuận tiện cho du khách tham quan trên đường về. Từ trung tâm thành phố Phan Rang bạn đi theo hướng đường Thống Nhất hặc Trần Phú. Sau đó đi thẳng đường Trần Phú qua siêu thị Co.op-mart Thanh Hà sẽ gặp một vòng xoay. Tiếp tục đi qua vòng xoay vào quốc lộ 1A. Đi thẳng đường quốc lộ 1A nhìn sang tay phải sẽ thấy đường vào làng gốm Bàu Trúc.
Giá vé tham quan làng gốm bàu trúc
Tham quan làng hốm Bàu Trúc hoàn toàn miễn phí, bạn được thoải mái tham quan, mặc dù là không tốn chi phí nhưng bạn nên mua một vào đồ gốm coi như ủng hộ người làm nghề cũng như góp phần bảo vệ làng nghề.
